Bài của Nhan Dân điện tử.
------------
Đằng sau vụ ám sát Thủ tướng Serbia Zoran Djindjic
12h30 giờ địa phương ngày 12-3, Thủ tướng Cộng hòa Serbia Zoran Djindjic đã bất ngờ bị những kẻ lạ mặt bắn hai phát đạn vào ngực và bụng ngay trước tòa nhà Chính phủ ở trung tâm thủ đô Belgrade, và do vết thương quá nặng, một giờ sau đó, ông đã qua đời tại trung tâm y tế thành phố.
Ngay sau vụ việc trên, Chính phủ Serbia đã họp phiên khẩn cấp, quyết định đặt đất nước trong tình trạng khẩn cấp, và lập Ủy ban điều tra đặc biệt tìm kẻ chủ mưu trên cơ sở đã bắt gọn hai tay bắn lén ngay tại hiện trường.
Cái chết của ông Djindjic xảy ra trong bối cảnh Serbia và Nhà nước Serbia và Montenegro nói chung, đang có những diễn biến chính trị rất phức tạp, các lực lượng chính trị bị chia rẽ, đời sống của người lao động ngày một bần cùng, kéo theo những mâu thuẫn trong xã hội không ngừng gia tăng, và có lẽ vì thế, nhiều người không cảm thấy quá bất ngờ trước sự kiện trên. Trước đó, ông Djindjic đã hơn một lần là mục tiêu của các vụ mưu sát mà tác giả của nó không chỉ là các băng đảng xã hội đen, trong đó vụ mới nhất vừa xảy ra hôm 21-2 vừa rồi khi một chiếc xe tải đã lao vào đoàn xe chở ông ngay ở ngoại ô Belgrade.
Trong số hàng loạt nguyên nhân dẫn đến cái chết của ông Djindjic mà lực lượng an ninh địa phương đang tập trung điều tra, không thể không nói đến những mâu thuẫn giữa các đảng phái chính trị và nỗi bất bình trong xã hội. Ngoài chức Thủ tướng, ông Djindjic còn là Chủ tịch Đảng Dân chủ (DS), là một trong những lực lượng nòng cốt của Khối Đối lập dân chủ (DOS) cầm quyền ở Nam Tư kể từ 10-2000. Tuy nhiên, trong nhiều tháng qua, DS đã mâu thuẫn gay gắt với đảng Dân chủ Serbia (DSS) của nguyên Tổng thống Nam Tư Vojislav Kostunica, vừa hết quyền lực do Nam Tư chấm dứt tồn tại, thay vào đó là sự ra đời của Nhà nước Serbia và Montenegro. Đỉnh cao của mâu thuẫn này, như nhận xét của báo chí địa phương, là việc DS đã tìm mọi cách để kìm chân, không cho ông Kostunica trở thành Tổng thống Serbia sau ba lần bầu cử liên tiếp vào các tháng 9, 10 và 12 năm ngoái, khiến cho Serbia hiện vẫn trống vắng nguyên thủ quốc gia. Nhiều nghị sĩ DSS đã bị DS gạt ra khỏi Quốc hội, khiến đảng này từ vị trí "liên danh cầm quyền" bị tụt xuống "chiếu dưới". Không những thế, DS còn mâu thuẫn với một số đảng nhỏ khác có chân trong DOS.
Cùng với một số chính khách khác, ông Djindjic được coi là tác giả của "Ngôi nhà dân chủ", được đưa vào Serbia và Nam Tư nói chung, từ 10-2000 sau khi DOS thắng cử và cũng xuất phát từ tư tưởng "Dân chủ, hướng Tây", gần một năm sau (6-2001), ông đã quyết định bắt giữ và giao nộp cựu Tổng thống Nam Tư và Serbia Slobodan Milosevic cho Tòa hình sự quốc tế xét xử tội phạm chiến tranh ở Nam Tư cũ (ICTY), có trụ sở tại The Hague, Hà Lan. Những hình ảnh ông Milosevic bị dẫn giải, bị đau ốm, nhưng vẫn phải hầu tòa ở The Hague, được truyền hình đều đặn ở Serbia, đã làm tổn thương niềm tự hào dân tộc của một bộ phận rất đáng kể người dân nước này, nhất là những người cao tuổi, có cảm tình với ông Milosevic và đảng XHCN Serbia (SPS) của ông, mà tiền thân là Liên đoàn những người Cộng sản Nam Tư. Ngoài ra, hai năm qua, lời hứa cải thiện nền kinh tế đất nước của chính phủ Serbia trên cơ sở trông chờ vào viện trợ, mang tính "trả nợ" của Mỹ và phương Tây cho việc bắt giữ ông Milosevic, đã không thành hiện thực, do những két sắt ở bên ngoài vẫn đóng im ỉm, đã gây thất vọng và bất bình lớn trong xã hội, và đó là lý do vì sao gần đây đã có rất nhiều tiếng nói công khai phản đối chính sách "làm giảm vị thế đất nước, kiệt quệ nền kinh tế quốc gia" của chính phủ, và đòi "ai đó" phải ra đi.
Do thay đổi thể chế, những năm gần đây, ở Đông Âu, đặc biệt là khu vực Ban-căng, trong đó có Serbia, xuất hiện ngày càng nhiều các băng nhóm tội phạm có tổ chức, xuyên quốc gia, khiến an ninh, trật tự ở đây luôn bất ổn. Sinh thời, trên cương vị Thủ tướng Chính phủ, ông Djindjic đã bỏ nhiều công sức hướng Serbia vào quá trình hội nhập châu Âu, tiến tới gia nhập Liên minh châu Âu (EU) và NATO, và để có đủ các điều kiện kết nạp vào những tổ chức này, ông đã công khai tuyên chiến với nạn tham nhũng và các loại tội phạm. Ông cũng là người kiên quyết phản đối chủ trương đòi độc lập của ban lãnh đạo người gốc Anbani tại tỉnh Kosovo thuộc miền Nam Serbia. Trên quan điểm "Đất Serbia của người Serbia", gần đây ông đòi đưa quân đội trở lại tỉnh Kosovo, và đòi LHQ phải tạo thuận lợi tối đa cho những người tị nạn Serbia được trở lại Kosovo.
Ông Djindjic sinh năm 1952 tại vùng Bosanski Samac, đã bảo vệ luận án Tiến sĩ Triết học tại Đức khi tròn 27 tuổi. Năm 1990, ông trở thành nghị sĩ Quốc hội Serbia, và bốn năm sau làm chủ tịch đảng Dân chủ, sau đó làm Thị trưởng Belgrade rồi Thủ tướng Serbia, được coi là "kiến trúc sư" của công cuộc cải cách dân chủ ở Serbia, là vị Thủ tướng thân phương Tây của Serbia, và công lao này đã được nhắc đến nhiều lần trong điện chia buồn của Tổng thống Mỹ G. Bush và nhiều chính khách khác ở châu Âu gửi Chính phủ Serbia cùng vợ và ba con của người quá cố.
PH M PHÚ PHÚC
(P/v TTXVN tại Belgrade)