Từ khoảng một tuần nay, TQ đã phải thi hành lệnh giới nghiêm ở Tây Tạng vì các nhà sư và một phần dân Tây tạng biểu tình.
Điều đáng để ý là mọi chuyện không chỉ xẩy ra ở Lhasa thủ phủ vùng này mà còn lan sang các tỉnh khác có người Tây Tạng sinh sống như miền tây Tứ Xuyên, Thanh Hải, và một tỉnh nữa người ta gọi là Gansu, nhưng tôi quên mất tiếng việt gọi là gì. Tóm lại là tất cả vùng cao nguyên Tây tạng có chuyện.
Theo như thông tin chính thức của Tân Hoa Xã, thì có khoảng hơn 10 người bị chết.
Theo như các tin của người Tây tạng ở nước ngoài thì đã có tới 100 người chết.

Sự thật có lẽ nằm giữa hai con số này mà người ta có thể coi con số của chính phủ TQ là Low Level còn con số của bên ngoài là Hight Level.

Theo như tin chính thức của chính phủ TQ thì tới lúc hết hạn thời gian xá tội đêm hôm qua, đã có 109 "kẻ bạo loạn" ra đầu thú để được hưởng khoan hồng, Bên ngoài thì nói TQ bắt mấy trăm người và có tra tấn.

Chính phủ TQ buộc tội Đại Lai Lạt Ma là đầu trò sự kiện này, và nhằm mục đích phá rối Ô lem pic ở Bắc kinh vào tháng 8 tới. Còn Đại Lai Lạt Ma thì dọa sẽ từ chức (không hiểu là chức nào, chức đứng đầu chính phủ lưu vong hay ngôi Lạt Ma thứ XIV) nếu những người biểu tình không tiến hành trong hòa bình, cũng như ông khẳng định không kêu gọi tẩy chay Ô Lem Píc tới.

Các nước phương Tây thì đòi hỏi được gửi đoàn điều tra hay phóng viên lên Tây Tạng, điều mà TQ tất nhiên không đồng ý.

Đã có những tiếng nói ở phương tây đòi tẩy chay Ô lem Píc ở Bắc Kinh. Hoặc là tẩy chay toàn bộ hoặc là tẩy chay lễ khai mạc.
Ở Đài loan, ứng cử viên của Quốc dân Đảng vào ghế tổng thống sắp tới ở đảo này hứa sẽ tẩy chay thế vận hội nếu trúng cử.

Như vậy có thể Thế vận hội tới ở Bắc Kinh sẽ cùng số phận với các lần tổ chức ở Los Angeles (1984) lần đó phe XHCN cũ tẩy chay hay thế vận hội ở Mạc tư Khoa (1980) các nước phương Tây tẩy chay.

Em rất đau lòng vì cuối tháng tư lẽ ra đi Tây Tạng. Tình hình này chắc phải hoãn đến lần sau quá (không biết đến tận lúc nào..)

Sau Olympic các bạn Tầu bẩn nhất định mạnh tay gây hấn với mình về Trường Sa, nên bây giờ cầu cho xung đột nổ lớn đi để nó thêm loạn. Nhưng nhìn đi nhìn lại người Tây Tạng không có truyền thống làm loạn mà cũng không có phương tiện, ầm ĩ một tý chắc lại sìu xuống thôi.

@ndnqr,
Cứ xem các bạn ấy làm thế nào để hoàn vốn Thế Vận Hội đã, bởi vì nó mà bị như Thế Vận Hội Mạc tư khoa thì các bạn ấy lỗ to. Lỗ cả về tiền bạc và hình ảnh. Tất nhiên là các bạn ấy lắm tiền nên không sợ lắm. Nhưng mất tiền thì vẫn xót chứ.

Còn điều thú vị ở đây có lẽ không hẳn ở các bạn Tây Tạng, mà là ở các bạn Đài loan. vì sao ? vì bạn quốc dân đảng (vốn được coi là thân TQ ở Đảo này) có vẻ duỗi ra, có nghĩa là ông ta (và quốc dân đảng) có vẻ cũng thiên về đòi độc lập. Mà tôi thì rất yêu Trung quốc nên tôi muốn có hai nước Trung quốc để yêu cho đã nếu chỉ có một nước Trung quốc thì nó hơi phí.

Tất nhiên mọi chuyện khá lằng nhằng, và VN phải cực tỉnh, vì Đài loan cũng tranh chấp với mình.

Chắc là do các nhà dân chủ phương Tây vừa làm xong vụ Kosovo, sẵn đà thắng muốn làm luôn cả vụ Tây Tạng. Dĩ nhiên Trung Quốc không phải là Serbia nên khả năng thành công được như Kosovo là cực khó. Các nhà dân chủ cũng hiểu vậy, nhưng họ vẫn làm để nắn gân TQ. Cứ thử nghiệm một cú chứ có mất gì đâu, vì những kẻ đầu trò thì chỉ việc rung đùi ngồi phòng máy lạnh ở phương xa theo dõi thông tin qua Internet

@root,
Không phải thế đâu. Không có bọn nào nghĩ là Tây Tạng có thể độc lập cả. Mà ngay cả ở Tây Tạng không phải tất cả người dân Tây tạng cũng ai ủng hộ Đại Lai Lạt Ma.

Việc Tây Tạng thế nào không rõ, nhưng đây là một cái tát vào mặt anh Trung quốc vì Trung quốc muốn dùng Thế Vận Hội để làm một cú marketing "nước Trung quốc hòa bình hữu nghị hòa hảo với thế giới". Cái cú Marketing này là hoàn toàn dễ hiểu vì ai tổ chức Thế Vận Hội chẳng muốn thế.

Vậy hãy xem cuộc chiến về tuyền truyền hai bên này diễn ra tới đâu. Có khi thế vận hội thế giới lại thành Seagame Á - Phi - Mỹ la tinh không chừng

Ngay cả chuyện Trung quốc – Đài loan cũng vậy. Tất nhiên đây là việc của hai bên Trung quốc và Đài loan, mình không thể tham gia được. Nhưng khách quan mà nói, theo suy nghĩ của cá nhân tôi, nếu có một nước Đài loan độc lập thì tốt hơn chứ.
Vì sao ?
1- Nói về văn hoá. Tôi vốn thích văn hoá Trung Hoa, vậy nó có càng nhiều văn hoá Trung hoa càng tốt chứ sao. Nhất là tôi lại không có ý định tranh giành Lão tử, Khổng tử với họ.
2- Về kinh tế, Đài loan là một vùng đất đầu tư nhiều vào VN. Nếu tôi không nhầm thì chính ông Trần Thuỷ Biên cũng khuyến khích giới kinh doanh nước này san đều đầu tư của Đài loan vào VN và Trung quốc lục địa để chia sẻ rủi ro. Nếu Đài Loan hợp với Trung quốc thì cái quả chuỳ của TQ ở VN càng to hơn. Là người VN, tôi làm sao thích điều đó được.
3- Khi VN bắt đầu mở cửa kinh tế, Đài loan là một trong những nước đầu tiên đầu tư vào thị trường nước mình, bất chấp Embago của Mỹ. Công của họ đối với mình không nhỏ.
4- Nếu phải trah giành HS-TS thì tranh giành với một nước Đài loan dễ hơn tranh với TQ chứ.

Tóm lại, một Đài loan độc lập có lẽ còn mang lại nhiều lợi ích cho VN. Còn tất nhiên đây là việc của họ với nhau. Mình chỉ là kẻ đứng ngoài cuộc chơi. Nhưng nếu Đài loan thành một nước Nho giáo thứ 5 thi tôi nói « Welcome »

Cơ sở nào để bác Phó phát biểu như trên. Các bác nên nhớ, Tây Tạng là một vùng đất tự do từ năm 1912 đến 1950 thì mới bị Trung Quốc đưa quân vào xâm chiếm. Và hiện giờ, tính hợp pháp trong việc TQ cai trị Tây Tạng vẫn còn chưa được nhiều nước trên TG công nhận đâu.

Em, công dân của một đất nước đã có thời bị người TQ cai trị cực lực phản đối ý kiến của bác Phó. Tây Tạng phải được độc lập, dù bằng cách này hay cách khác, vào lúc này hay lúc khác.

Tiên sư bố tụi Tàu. Đả đảo TQ, tẩy chay TVH Bắc Kinh

Tây Tạng truyền thống bao gồm khu tự trị Tây Tạng bây giờ và những vùng đất bây giờ bị nhập vào Tứ Xuyên, Thanh Hải, Vân Nam và Gansu. Em nghe nói là người Tạng ở những tỉnh ngoài bây giờ đã hòa nhập tốt và kô có ý định độc lập. Cái tin ở những vùng này cũng xảy ra bất ổn quả là đáng chú ý. Có điều đọc tin tức thì hình như cũng chả có gì đặc biệt ngoài việc có xung đột nho nhỏ và an ninh TQ tăng cường ở những vùng này (điều hoàn toàn dễ hiểu). Có thể là tin đó do những người cảm tình với Tibet đồn thổi lên.

Khả năng họ đòi độc lập là hoàn toàn vô vọng. Ngay cả Ấn Độ, đồng minh văn hóa chính trị lâu đời và là nước lớn duy nhất có thể tiếp cận Tây Tạng trên bộ, bây giờ cũng sợ không dám làm mất lòng TQ, ngăn cản các nhà sư ở Ấn tham gia chống đối. Gần đây Dalai Lama cũng chỉ hi vọng là Tibet được tự trị theo đúng như tên gọi hiện giờ của nó mà thôi.

Trước mắt trong cuộc chiến tuyên truyền, TQ có vẻ đang thắng khi họ nắm chắc được sự ủng hộ của thanh niên và người dân còn lại của TQ và bôi vẻ thành công sự thù địch của các thế lực bên ngoài đ/ với TQ. (ah kô, tphải nói là ... chỉ rõ tình yêu của thế giới bên ngoài đối với TQ đến nỗi thích có nhiều hơn 1 để mà yêu cho sướng )

Có thể nên tẩy chay Olympic TQ hoặc tất cả những Olympic từ nay giở đi vì chẳng qua toàn những tay chuyên nghiệp mí lị dùng chất kích thích để thắng giải chứ không có tinh thần thể thao nghiệp dư như tinh thần Olympic truyền thống. Nhớ hồi ở VN coi Olympic LX 1980 lễ khai mạc chán bỏ bu, so với những kỳ sau ở Nam Hàn, Sidney, Athens hoành tráng hơn nhiều. LX chỉ giỏi nhảy nhót vớ vẩn với thả con gấu Misha bay lên giời thía thui chẳng có quái gì.

Cái chuyện rước đuốc sang Đài Loan bị từ chối thẳng thừng, sau có thấy rước đuốc sang TP HCM nhưng sau này hình như TP HCM bị xóa sổ khỏi rước đuốc thì phải. San Francisco mấy hôm nay dân gốc Tây Tạng đòi tẩy chay không cho đuốc đến nhưng tay thị trưởng 40 tuổi chưa dám bỏ vì mới bị TQ chửi te tua vì hủy chuyến đi TQ vì sự cố dầu loang ở vịnh SF. Vớ vỉn có bao giờ rước đuốc chạy khắp thế gian đâu mà bọn Tầu muốn ra tay thao túng thế giới.

Rất gần đây, cách khoảng 2 tuần em lọ mọ đi mò và đi xin ảnh Tâỵ Tạng, đột ngột mở ra hai cái ảnh người dân TT bị bắn chết, cảm giác thật kinh khủng. Cái sự ghét Tàu của mình lên cao đỉnh điểm. Không thích trò tẩy chay với lại cũng hết thời Đông Tây rồi nhưng em rất thích chí và hài lòng với việc các bạn đông tây nam bắc mang thằng khựa ra mà chửi. Chỉ cần thế thôi, tự khắc marketing cho phong trào antiOLP BK rồi. Còn bạn nào nghĩ rằng nó tập trung dẹp loạn TT ko còn sức đạp Trường Sa quả là buồn cuời.

Đồng ý chăm phần chăm với bạn Vạn. Phần lớn các nước phương Tây đều cho rằng Trung Quốc chiếm đóng Tây Tạng và ủng hộ việc đòi độc lập của Tây Tạng. Bác Phó hay ủng hộ Tàu khựa và chống Mỹ. Hay bác đang ở trong nước, ngồi một chỗ nào đó trong BCT

Vấn đề Tây Tạng là vấn đề của Trung quốc. Điều duy nhất làm tôi ngạc nhiên là thái độ « Đại Hán » của cả chính phủ Trung quốc và cả dân nó nữa. Và điều đó làm tôi phản cảm, vì tôi cảm thấy cái tư duy của họ không phải là tư duy công dân. Một công dân dù gốc Tây Tạng hay gốc Hán cũng là người Trung quốc, nhưng có vẻ thái độ tâm lý của dân Trung quốc (gốc Hán) là thái độ lấy thịt đè người. Vậy để cho nó bị cái kim Tây tạng đâm mấy phát cũng tốt, hoàn toàn đáng đời. Điều tôi làm tôi khó chịu nữa là tâm lý của người Hán với thế giới, họ như một thằng trọc phú mới giầu, có tâm lý hành động theo sức mạnh, cứ nghĩ là họ có muốn làm gì cũng được bất chấp mối quan tâm của người khác.

Chẳng cần người ta kêu gọi tẩy chay thế vận hội Bắc Kinh tôi cũng không có ý định đi. Nếu có dịp đi thì tôi đi ..sau thế vận hội, mà cũng chưa chắc. Vì sao ?

1- Chẳng ai dở hơi đi vào đúng lúc thế vận hội để ăn « bão giá ». Nhất là tôi đã từng sống qua thời bao cấp, phải mang gạch xếp hàng mua rau muống. Bây giờ có họa dở hơi tôi mới chịu xếp hàng để đi thăm cái tổ yến xào (tức là cái sân vận động của họ, trông như cái tổ chim), hay để vào xem nửa quả trứng ngâm nước (tức là cái nhà hát Opera) dưới trời nóng nực tháng 8.

2- Người dân Bắc kinh đang được huấn luyện để nói tiếng Anh, để đón chào khách nước ngoài. Nhung tôi có biết nói tiếng Anh đâu. Mà nói tiếng Việt thì chắc họ không hiểu.Mà họ cũng chỉ cần khách phương Tây lắm tiền chứ mình là khách Việt, nhằm nhò gì. Đi sau thế vận hội cũng tốt. Họ đã được tập dượt nói tiếng Anh qua thế vận hội, chắc có khả năng hiểu tiếng Anh bồi của mình hơn. Còn nếu ai có nhiều tiền muốn mang đi TQ khoe để đọ với Tây (kiểu như Minh Phụng ngày xưa) thì cũng không nên. Giống như nhà hàng. Lúc khách nhiều, ai để ý đến mình. Đến lúc nó vắng khách (tức là sau thế vận) mà mình lại chi như Tây thì các bạn TQ còn sướng hơn chứ.

3- Tất nhiên cũng có điều khiến mình muốn đi để ủng hộ đoàn vận động viên VN. Nhưng mà các bạn Trung quốc thực sự tổ chức rất tốt. Họ còn dậy cho cả dân chúng cách cổ động như thế nào, hò hét như thế nào... nó đã chuyên môn như thế, làm sao mình đọ được. Với lại cổ động phải có tính chất hồn nhiên mới thích, bây giờ thành đóng kịch, mà mình thì có phải là dân diễn kịch chuyên nghiệp đâu. Tham gia vào làm xấu cả cái kịch bản PR (public relation) của các bạn TQ đi.

4- Mà tôi cũng muốn bọn phương Tây nó tẩy chay thế vận hội, vì như thế đoàn VN dễ có khả năng đoạt giải hơn. Kéo được cờ đỏ sao vàng lên ở Bắc kinh cũng là một điều thú vị chứ.

Đến giờ này rồi mà vẫn có cái kiểu thảo luận bôi đỏ kia đấy. Chán thật
Nếu đứng trên góc độ 1 người VN thì tôi đồng ý 1 phần với bác Phó. NGhĩa là tôi cho rằng :
1. Đài Loan không nên độc lập, vì nếu nó độc lập thì chiến tranh Dài-Trung có thể nổ ra, và VN tất sẽ bị vạ lây, không chùng còn bị lôi vào cuộc chiến cũng nên, cứ nhìn vị trí địa lý là đủ thấy nguy cơ này
2. Tuy không độc lập nhưng cũng không sáp nhập, nghĩa là cứ luôn giữ tình trạng đòi độc lập như hiện nay. NHư thế TQ sẽ còn phải lo cả vấn đề Đài Loan, chưa thể toàn tâm mà tính tới Trường Sa được. Không những thế, nó vẫn sẽ còn phải "đánh giá cao quan điểm của VN vì VN sẽ không thiết lập mối quan hệ chính phủ với Đài Loan"

Anh rất bực với SÓc về câu "Phần lớn các nước phương Tây". Tuy anh cũng cho rằng TQ dùng vũ lực chiếm Tây tạng không hợp pháp, và việc Tây tạng đòi độc lập cũng có lý, nhưng ghét kiểu cái gì cũng lấy phương Tây làm chuẩn, làm tiêu chí để đánh giá đúng sai. Tây họ cũng chỉ mưu lợi cho họ, giống như mọi nước khác mà thôi. Em đúng là Sóc Tây

@LTBK,
Đúng là như thế, ý tôi cũng không khác. Quan hệ đối ngoại là quan hệ cài chân lẫn nhau, nó cũng là quan hệ đánh đổi. Chính vì thế có độc lập, có chủ quyền mới có tác dụng. Chứ cung cúc nghe lời thằng nào dù là thằng Mỹ hay thằng TQ thì khác gì nhau. Muốn đánh đổi được thì phải có quân bài. Đài Loan cũng là một quân bài mà VN phải sử dụng. Mà cái quân bài này hơi bị đẹp. Vậy phải tuỳ từng nước mà xem quân bài mình có cái gì để đánh đổi. Nhưng chắc nghĩ như thế thì sẽ phải có trình độ uỷ viên bộ chính trị hay sao ???? bởi vì các bác ấy không phân biệt được thế nào là thế cờ của cả một nước, bất chấp nó là thể chế chính trị ra sao, với cải cách xã hội trong ruột xã hội của nó để nó tiến bộ hơn.

Gansu là tỉnh Cam Túc bác Phó ạ.

Đúng là tớ nói ko chính xác. Hầu hết chính quyền các nước phương Tây công nhận chủ quyền của Trung Quốc đối với Tây Tạng, nhưng ko ủng hộ việc sử dụng vũ lực để đàn áp sự chống đối ở Tây Tạng.

100% các bạn Tây mà tớ nói chuyện đều cho rằng việc chính quyền các nước công nhận chủ quyền của Trung Quốc với Tây Tạng là hành động theo kiểu see no evil vì lợi ích thương mại với TQ. Suy nghĩ như thế cũng rất dễ hiểu xét từ góc độ các giá trị Tây phương.

Cuối năm ngoái Dalai Lama đến Úc, trường tớ mời ông nói chuyện một buổi với sinh viên. Bây giờ thì tổ chức seminar nói về bạo loạn ở Tây Tạng và reminds sự kiện Thiên An Môn.

Các giá trị Tây phương nhiều khi cũng không đồng nhất với nhau đâu Sóc ạ.

Đơn cử như Pháp và Tây Ban Nha thì dĩ nhiên là không đời nào dám công khai ủng hộ Tây Tạng độc lập rồi vì bản thân tại Pháp có vấn đề đảo Corse và Tây Ban Nha có vấn đề với xứ Basque, nếu họ ủng hộ Tây Tạng độc lập thì nhỡ dân đảo Corse và dân Basque nổi dậy đòi ly khai thì làm thế nào ?

Không phải ngẫu nhiên mà đầu năm nay trong khi nhiều nước lên tiếng ủng hộ Kosovo độc lập tách khỏi Serbia thì Tây Ban Nha lại không ủng hộ điều này vì nó quá nhạy cảm.

Việc Tây Tạng đòi độc lập (independance) là hơi khó vì như mọi người cũng đã nói ở trên là quốc tế đa số công nhận chủ quyền của Bắc Kinh trên vấn đề Tây Tạng, có lẽ là dựa trên sự kiện là vào năm 1905 Anh quốc có ký kết một hiệp uớc công nhận chủ quyền của Trung Quốc tại Lhasa (thủ phủ của Tây Tạng), sau đó chính phủ đầu tiên thời hậu phong kiến (Trung Hoa Dân Quốc ?) cũng từng tuyên bố tương tự, vì thế nên hiện nay khả năng tốt nhất là đòi cho Tây Tạng quy chế tự trị (auto-gestion) giống Hương Cảng và Ma Cao.

Vị trí địa chính trị của Trung Quốc trên thế giới lớn hơn Indonesia và Serbia rất nhiều nên không thể có một Đông Timor hay một Kosovo thứ hai cho Tây Tạng ngay được, ngoại trừ trên lý thuyết.

Còn tất nhiên là việc Trung Quốc dùng quân đội để đàn áp người biểu tình là không thể chấp nhận được, tại sao, bởi là vì người Tây Tạng không sống lẫn lộn với người Trung Quốc nên không thể gây hại cho người Trung Quốc hay cho an ninh quốc gia của Trung Quốc được.

@thalassa,
Đúng như vậy, Tây tạng là thuộc chủ quyền của TQ. Còn việc nó có thành một xứ độc lập hay không là chuyện của người Tây tạng và chính phủ TQ. Trong nhiều trường hợp không phải cứ thế giới công nhận là xong, vì thế giới là ai, nếu không phải là quyền lợi và quan niệm của một vài nước có máu mặt.

Ngay nước VN hiện đại chẳng hạn, lúc ra đời năm 1945 nó có được công nhận đâu. Chính nhờ tinh thần dân tộc của người việt mà "thế giới" phải miễn cưỡng công nhận. Đó là vào năm 1975. Và phải đợi cho đến lúc Mỹ bỏ cấm vận, thiết lập quan hệ ngoại giao thì nước VN mới thật sự nằm trong "cộng đồng thế giới". Trước đó "thế giới" công nhận "Việt Nam Cộng Hòa" đấy chứ.

Ở ngay Đông Timo cũng vậy. Lúc đầu Mỹ bật đèn xanh cho Indonesia chiếm đóng. Nhưng chính người Đông ti mo không chịu nổi dậy, khiến cho chính quyền Suharto kiệt quệ vật lực mà phải rút. Trong trường hợp này cũng vậy, cái quyết định là của dân.

Đối với tôi, thì chính quyền TQ phải hành xử với quan niệm người Tây Tạng cũng phải là công dân của họ, chứ không phải là một thứ thuộc địa. Và tôi nghĩ điều đó đã làm cho người Tây Tạng phản đối ở khắp nơi, ngoài cả khu vực Tây Tạng hành chính hiện tại.

Cái khó chịu với tôi là tinh thần Đại Hán nó thum thủm ở đâu đó, chứ không phải là vấn đề chủ quyền. Và chính điều này sẽ là một mối đe dọa không chỉ với Tây Tạng mà với mọi quốc gia láng giềng của TQ và ngay cả Đài loan nữa.

Thực ra trong thời kỳ này tồn tại 2 nước Việt Nam, đó là Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa và Cộng Hòa Miền Nam Việt Nam, bản thân thế giới hồi đó cũng phân cực làm hai phe, một bên là các nước thuộc khối XHCN đứng đầu là Nga, một bên là khối TBCN đứng đầu là Mỹ, mỗi khối công nhận và ủng hộ một nước Việt Nam "của riêng" họ, Việt Nam bị chia cắt lý do chính cũng là do nước ngoài giật dây thôi chứ nếu để người Việt Nam nói chuyện với nhau thì chưa chắc đã có chiến tranh.

Còn nếu đợi được Mỹ bỏ cấm vận thì thế giới mới công nhận thì nhiều nước không được công nhận lắm vì Mỹ luôn có thói quen là không sai bảo được thì cấm vận mà



Em nghĩ là không riêng Trung Quốc mới có tinh thần Đại Hán mà nhiều nước khác cũng vậy, chẳng hạn như Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha... Tinh thần "Đại Pháp "hiện nay vẫn thể hiện rõ ở hai lãnh thổ hải ngoại của Pháp là đảo Martinique và đảo Réunion đó thôi, nếu Pháp chiếm được hai quần đảo một ở Ấn Độ Dương và một ở tít tận vùng biển Caribe làm lãnh thổ của mình thì việc Trung Quốc muốn giữ Tây Tạng đâu có gì lạ. Bản thân nước Anh ngày xưa cũng từng muốn chiếm luôn cả Trung Quốc, Pháp muốn chiếm trọn Đông Dương đó sao ?

Tại sao dân đảo Martinique và Réunion muốn hòa nhập với nước Pháp, còn dân Tây Tạng lại muốn thoát ra khỏi vòng kiểm soát của Bắc Kinh, bác Phó giải thích đi