Tôi sẽ phân tích tiếp về nguyên tắc : « đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ » vì nó rất thời sự vào thời điểm hiện tại. Chính vì nó thời sự nên tôi phân tích trước, chứ không phân tích theo thứ tự.
Thoạt đầu nhìn thì cái phương châm này rất cổ lỗ, vì nó gắn liền với thời kinh tế bao cấp chỉ huy vào thập niên 80 ở VN. Thời kỳ này cũng là thời kinh tế xuống dốc, dùng phương pháp hành chính chỉ huy kinh tế không hiệu quả (2 lần đổi tiền kiểu hành chính chống lạm phát gây hậu quả nặng nề, làm tình hình đã khó khăn càng khó hơn).
Nhưng nếu chịu khó tìm hiểu thì sẽ thấy cái nguyên tắc này rất khủng, vì nó đúng và cực kỳ thích hợp với VN, là một nước nghèo, phải tiến hành công nghiệp hoá do đuổi theo thế giới, trong khi hoàn cảnh xã hội, văn hoá, kinh tế chậm tiến. Tại sao lại thế, vì trong nguyên tắc này nó đã thể hiện ra các quyền phân lập với nhau, có thể dùng để kiểm soát lẫn nhau cùng phát triển đó là : Đảng, Nhà nước, nhân dân. Và mỗi một quyền có chức năng của mình (lãnh đạo, quản lý, làm chủ). Với tôi nó là tương đương với tam quyền phân lập của hệ thống đại nghị tư sản (hành pháp, lập pháp, tư pháp). Tất nhiên phải định nghĩa những chức năng kia cho đúng thời kỳ, cũng như có phương pháp và công cụ tương đương (các cơ chế, cơ quan, luạt pháp, nhân sự..)để thực hiện.
Người ta có thể nhận thấy điều này qua thời sự VN hiện tại. Hiện nay chống tham nhũng ở VN đang diễn ra quyết liệt, và dù cho nó có bất cứ lý do nào, rõ ràng nó sẽ hiệu quả hơn so với 10 năm trước.
Nhìn bề ngoài, thì người ta có thể nghĩa là VN đang học theo TQ, làm những gì mà ông Tập Cận Bình đã làm ở nước này. Nhưng dù cứ cho là có điều đó (đây là một giả định dựa trên sự tương đồng), thì nó cũng không giải thích được tại sao cái cách đó lại hiệu quả, tại sao « bắt chiếc TQ » lại đúng và hiệu quả. Ở trên tôi có nói tới kinh tế thời những năm 1980. Thời đó VN cũng bắt chiếc, và quản lý kinh tế theo kiểu Liên Xô, sao lại thất bại. Như vậy việc bắt chiếc không đồng nghĩa với hiệu quả, mà chỉ có thể nói rằng những biện pháp đó đã phù hợp với VN. Mà nếu nó phù hợp thì phải tìm hiểu giải thích nó theo cấu trúc quyền lực, giống như con bệnh được uống đúng thuốc, chứ không phải vì bắt chiếc.
Việc tăng cường vai trò của đảng, lập lại các cơ chế quản lý kiểm soát của Đảng (ban tổ chức trung ương), Tổng bí thư làm đúng vai trò của mình .. đã có hiệu quả.
Cách đây hơn 10 năm, khi Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu, bị hạ bệ ông Nông Đức Mạnh làm tổng bí thư. Vai trò nhà nước ở VN được nâng rất cao, vai trò của Đảng suy yếu. Vai trò thủ tướng, với cách hành sử hết sức cá nhân người hùng được tôn vọt lên, biến dạng chính quyền ở VN thành dạng « vua Lê, chúa Trịnh ». Nhà nước VN có đủ tam quyền : có viện kiểm soát và toà án, có quốc hội, có chính phủ, thế tại sao nó không quản lý được lẫn nhau như lý thuyết đại nghị tư sản rao giảng. Lúc này người ta đổ tội cho vấn đề này là do vấn đề nhất đảng, rằng tất cả đều do Đảng « vừa đá bóng vừa thổi còi » không phải là tam quyền phân lập, nhưng mà đâu có phải. Lý do là phải có tam quyền phân lập, nhưng VN cũng như nhiều quốc gia Á-Phi-Mỹ la tinh khác, cái ranh giới phân lập nó không nằm ở đây, trong lòng nhà nước mà thể hiện thông qua 3 quyền : Đảng, nhà nước, nhân dân (trong cơ cấu của VN, còn ở một nước thế giới thứ 3 khác thì vì truyền thống xã hội họ khác, sự phân quyền này cũng sẽ khác). Khi Đảng suy yếu, nhà nước lấy quyền quản lý là quyền làm chủ thực tế áp đặt (quyền làm chủ của dân là lý thuyết), thì cả nhân dân và Đảng đều thiệt hại.
Chính vì thế mà cái nguyên tắc này của cố Tổng bí thư Lê Duẩn là đúng. Nó đúng vì ông đã dựa trên kinh nghiệm thực tế của cách mạng VN mà lập ra, chứ không phải đi lải nhải nhai lại từ đâu về, hay được đi học ở đâu đó để bị nó « formated mind ».
Chính vì TQ có cấu trúc xã hội tương đồng như ở VN, nên các biện pháp áp dụng ở hai nước có điều tương đồng nhau.
Tất nhiên bây giờ phải định nghĩa nội dung lãnh đạo là gì, quản lý là gì, làm chủ là gì.
(còn tiếp).